ALBLASSERDAM – Net als in vele andere plaatsen in Nederland, zijn vrijdag 4 mei in Alblasserdam alle burgers en militairen die in Nederland of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesmissies, herdacht. Dit werd traditioneel gedaan bij het oorlogsmonument in de Polderstraat in Alblasserdam. Het monument is dit jaar geadopteerd door de Ds. Joannes Beukelmanschool. Twee leerlingen van die school hebben elk een gedicht voorgedragen. Burgemeester Bert Blase hield een toespraak.

Deze toespraak luidde als volgt:

Herdenken door alle generaties
Meisjes en jongens, dames en heren.
Twee weken geleden stond ik op deze zelfde plaats, met de kinderen van de dominee Beukelmanschool. Jaarlijks adopteert één van onze scholen dit monument, legt hier een krans en besteedt daar aandacht aan in de klas. Ook vandaag zullen twee kinderen gedichten voorlezen, die zij hebben geschreven over onderdrukking en vrijheid.
Bij die gelegenheid, twee weken terug, waren niet alleen de kinderen van groep 8 aanwezig, maar ook hun ouders, de leden van de Historische vereniging, leden van het gemeentebestuur en enkele Alblasserdamse veteranen. Kortom – en dat wil ik ermee zeggen – alle generaties waren bijeen.
Zoals ook nu – op dit moment bij deze herdenking – alle generaties aanwezig zijn. Er zijn hier vertegenwoordigers van de generatie die in Alblasserdam (of op andere plaatsen in Nederland en sommigen ver overzee), zelf de gevechten, de bombardementen, gevangenschap en uiteindelijk de bevrijding hebben meegemaakt. En de emotie daarvan nog steeds kunnen voelen.
Maar ook de vertegenwoordigers van de generatie waar ikzelf toe behoor. Die de oorlog kennen uit de verhalen van hun ouders, uit de boeken die daarover geschreven zijn en de films die zijn verschenen. Zo las ik, in de eerste weken van dit jaar, een boek dat de titel draagt: Himmlers hersens heten Heijdrich. Wellicht zijn er onder u, die het boek ook gelezen hebben. En wellicht vergaat het u, zoals mij het dan vergaat. Dat je kennis neemt van gebeurtenissen en omstandigheden, die je eigenlijk niet bevatten kunt, die welhaast onvoorstelbaar zijn. En toch is het werkelijk zo gebeurd. Het boek beschrijft de tirannie van de bezetter in Tsjechië, de aanslag van de Tsjechische verzetsbeweging tegen de Rijksprotector Heijdrich (die in dat land de positie had, zoals Seyss-Inquart had in Nederland), en de daaropvolgende meedogenloze vergeldingsactie van de nazi’s. Daarbij werd een compleet dorp van de kaart gewist en totaal vernietigd. Het is het ware verhaal van blinde macht en onvoorstelbare wreedheid, die kunnen optreden wanneer de rechteloosheid heerst.
Dan is er de generatie van de kinderen. Die zich verdiepen in de historie van de meidagen en in de geschiedenis van Alblasserdam. Kinderen die lezen over Jodensterren en over Anne Frank en vervolgens hun gedichten schrijven. Zelf zullen zij er twee voorlezen, dus ik citeer hier uit een derde. Het is een deel van een bijzonder gedicht, dat is geschreven door Frans Nugteren:
Ik zie de oorlog weer
Keer op keer
In mijn gedachten, in mijn hoofd
Is dit de vrijheid
Die ik mijzelf had beloofd

Het belang van het herdenken met alle generaties zou ik niet graag onderschatten. Juist samen stilstaan bij wat is gebeurd en wat we nooit meer willen laten gebeuren, geeft kracht. Of je de pijn van de onderdrukking nu zelf ervaren hebt, erover hoort van je ouders of het kent uit het boek van de geschiedenis. Wat ons verbindt is het besef dat rechteloosheid en onvrijheid verwerpelijk zijn en dat wij ons inzetten voor de rechtstaat en de democratie, die direct aan elkaar verbonden zijn.

Europa; meer dan economie alleen
Onze rechtstaat en democratie houdt de gemoederen bezig. Kijk naar de afgelopen weken; met een aantal zich snel opvolgende gebeurtenissen in Den Haag. Vanuit onze verschillende achtergronden kijken we ongetwijfeld met diverse gevoelens en opvattingen naar de ontwikkelingen in ons politiek bestuurlijk stelsel. Daarin worden maatschappelijke meningsverschillen zichtbaar, komen deze met elkaar in botsing, maar tegelijk wordt gezocht naar een weg vooruit, waarin de verschillende meningen elkaar kunnen vinden.
In dit politiek debat wordt ook over Europa en de Europese Unie gesproken. Én verschillend gedacht. Heel actueel bijvoorbeeld over het belang van de begrotingsnorm van drie procent en het effect daarvan op de economie. Een vraagstuk dat de portemonnee van ons allen, en ook de gemeentelijke financiën raakt. Tegelijk is het goed dat wij ons realiseren – juist op een dag als vandaag – dat Europa méér is dan een economisch verbond. Natuurlijk, de onderlinge handel en het gezamenlijke economische beleid heeft ervoor gezorgd dat de afhankelijk van de Europese landen over en weer enorm is gegroeid. Dit heeft ervoor gezorgd dat de stabiliteit – als het gaat om vrede en veiligheid op ons continent – is toegenomen. Het effect van de onderlinge afhankelijkheid en verwevenheid is groot.
Maar tegelijk is Europa meer dan economie. Het is ook een verbond van landen, die democratische waarden met elkaar delen. Landen die stáán voor de rechtsstaat, die de vrijheid van hun burgers garanderen en verdedigen. Landen die de burgerrechten – ongeacht afkomst, ras of godsdienst – in hun Grondwet hebben verankerd. Een waardengemeenschap die lessen getrokken heeft uit het gewelddadig verleden. Waarin het ideaal van gelijkwaardigheid, verantwoordelijkheid en vrijheid wordt gedeeld en de basis vormt voor duurzame vrede en samenwerking tussen naties.

Gedeelde waarden
Van Europa naar Alblasserdam. Ook hier telt de economie, de basis voor welvaart. Ik noemde het effect op onze portemonnee en op de begroting van onze gemeente. Maar voor de gang van zaken in Alblasserdam telt er meer dan werk en geld verdienen, ook in tijden waarin het economisch tegenzit. Het gaat ook over respect, voor elkaar en elkaars eigendommen. Het gaat over samenleven, over onderling contact en zorg; dwars door mensen en groepen van verschillende achtergronden heen. Het is de kracht van onze samenleving dat dit zo is. Dat vele Ablasserdammers – of ze nu oorspronkelijk uit de Alblasserwaard, Drenthe, Groningen, West-Thracië of Turkije komen – dag in dag uit hier werk van maken. Of het nu om de scholen, de sport of het verenigingsleven gaat. Of kijk naar afgelopen maandag, Koninginnedag. We zien dit ook bij evenementen als de Paardenmarkt en het Havenfestival. Festiviteiten en activiteiten voor iedereen, dwars door de diverse geledingen. Iedereen door en met elkaar. Daarom is het ook zo goed dat álle groepen mensen en generaties hier vandaag bijeen zijn. Dat zowel de kinderen als de veteranen vandaag hun kransen leggen. Dat wij wezenlijke waarden delen, door al onze eigenheid en verschillen heen. Het is tekenend voor de vitaliteit van een gemeenschap als Alblasserdam, die op zijn beurt kenmerkend is voor de kracht van de democratische rechtsstaat. Eenheid in verscheidenheid, en verscheidenheid binnen eenheid. Een essentiële waarde, die we koesteren op een dag van vandaag en die we koesteren op alle dagen.

Vandaag, meisjes en jongens, dames en heren, herdenken wij dat er onvrijheid heeft bestaan en nog bestaat. Wij herdenken allen, burgers en militairen, die in het Koninkrijk der Nederlanden, of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesmissies. We staan stil bij het verdriet van de nabestaanden.
En morgen. Morgen vieren we de vrijheid. 5 mei is het Bevrijdingsdag.

De foto’s zijn gemaakt door Geert Ouweneel.

Deel dit bericht via...